Thay đổi mới về bảo hiểm xã hội từ 7/2025: Cơ hội hay thách thức?
Làm chủ tương lai an sinh với những thay đổi về bảo hiểm xã hội từ tháng 7/2025
Bạn đã bao giờ tưởng tượng về một ngày nào đó, cuộc sống của mình bỗng nhiên thay đổi chỉ vì một quy định mới về bảo hiểm xã hội? Gần đây, tôi có dịp tư vấn cho một doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo tại TP.HCM, nơi mà nhân sự và việc tuân thủ pháp luật về lao động luôn tạo ra không ít trăn trở cho ban lãnh đạo cũng như người lao động trẻ. Câu chuyện không chỉ xoay quanh lương thưởng, mà còn cả những thắc mắc về chế độ bảo hiểm xã hội (BHXH) - mảnh ghép quan trọng của an sinh xã hội, nhưng đôi khi lại bị bỏ quên giữa guồng quay phát triển kinh doanh và áp lực công việc.
Tháng 7/2025 tới, Việt Nam sẽ chứng kiến những thay đổi lớn về BHXH với việc mở rộng nhóm đối tượng bắt buộc phải tham gia và những điều kiện mới về hưởng chế độ hưu trí. Nếu bạn là chủ doanh nghiệp, người lao động, hay đơn giản là người đang quan sát sự vận động của thị trường lao động Việt Nam, đây là lúc cần nhận diện và thích nghi sớm, bởi "một thay đổi nhỏ ở chính sách hôm nay có thể tác động đến an sinh cả một thế hệ ngày mai".
Vì sao thay đổi về bảo hiểm xã hội lại quan trọng trong bối cảnh hiện nay?
Bảo hiểm xã hội là trụ cột của hệ thống an sinh, đóng vai trò đảm bảo thu nhập khi về già, khi ốm đau, thai sản, tai nạn lao động hoặc không may mất đi khả năng lao động. Tại Việt Nam, suốt nhiều năm qua, hệ thống BHXH lại đối mặt với hai xu hướng trái chiều:
- Tỷ lệ người lao động tham gia BHXH thấp so với quy mô lực lượng lao động thực tế. Theo thống kê của Bộ LĐ-TB&XH, tổng số người tham gia BHXH chỉ đạt khoảng 36% lực lượng lao động trong độ tuổi năm 2023.
- Dân số già hóa: Theo dự báo của Ngân hàng Thế giới, Việt Nam sẽ bước vào giai đoạn già hóa dân số vào năm 2035. Số người già phụ thuộc ngày càng tăng, quỹ BHXH vì vậy cũng chịu nhiều áp lực hơn.
- Xu hướng “làm việc linh hoạt”: Nền kinh tế số, xu hướng gig economy, freelance phát triển mạnh mẽ khiến nhiều người lao động trẻ, lao động không chuẩn mực hợp đồng truyền thống (ví dụ: làm việc bán thời gian, theo dự án) không thuộc diện đóng BHXH bắt buộc.
Những bất cập này chính là động lực để Quốc hội ban hành Luật BHXH 2024, có hiệu lực từ tháng 7/2025 với nhiều điều chỉnh mang tính chất “cách mạng xanh” cho cả hệ thống an sinh xã hội.
Những thay đổi lớn trong Luật Bảo hiểm xã hội từ 7/2025
Theo Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi 2024, chính sách đã có nhiều thay đổi đột phá, trong đó nổi bật nhất là việc mở rộng nhóm đối tượng tham gia BHXH bắt buộc từ ngày 1/7/2025. Điều này không chỉ giúp gia tăng diện bao phủ an sinh của quốc gia, mà còn gián tiếp thúc đẩy sự bền vững cho Quỹ BHXH trong dài hạn.
Các nhóm đối tượng mới sẽ phải đóng BHXH bắt buộc
Dựa trên tổng hợp điều chỉnh từ Luật BHXH 2014 sang Luật BHXH 2024, những nhóm đối tượng mới phải đóng BHXH bắt buộc từ 1/7/2025 bao gồm:
- Người làm việc không trọn thời gian, có mức lương từ bằng mức lương tối thiểu trở lên.
- Chủ hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh.
- Người quản lý doanh nghiệp, hợp tác xã không hưởng lương.
- Vợ/chồng đi công tác nhiệm kỳ ở nước ngoài hưởng sinh hoạt phí.
- Dân quân thường trực.
Đây là lần đầu tiên Luật BHXH chính thức đưa các nhóm chủ hộ, lao động không hưởng lương, lao động không trọn thời gian vào diện đóng bắt buộc, phản ánh rõ thực tiễn chuyển động của thị trường lao động hiện đại và nhu cầu "không ai bị bỏ lại phía sau" trong hệ an sinh xã hội.
So sánh nhóm đối tượng tham gia BHXH cũ và mới
| STT | Đối tượng | Luật BHXH 2014 | Luật BHXH 2024 |
|---|---|---|---|
| 1 | Người làm việc theo HĐLĐ từ ≥ 1 tháng | Có (từ ≥ 3 tháng) | Có (từ ≥ 1 tháng, gộp hợp đồng, mở rộng định nghĩa lao động trả công) |
| 2 | Người lao động không trọn thời gian, có lương ≥ tối thiểu | Không | Có (mới, từ 1/7/2025) |
| 3 | Chủ hộ kinh doanh có đăng ký | Không | Có (mới, từ 1/7/2025) |
| 4 | Người quản lý DN, HTX không hưởng lương | Không | Có (mới, từ 1/7/2025) |
| 5 | Vợ/chồng đi công tác nhiệm kỳ ở nước ngoài hưởng sinh hoạt phí | Không | Có (mới, từ 1/7/2025) |
| 6 | Dân quân thường trực | Không | Có (mới, từ 1/7/2025) |
Điều kiện hưởng lương hưu được "nới rộng"
Không chỉ mở rộng đối tượng, Luật BHXH 2024 còn điều chỉnh cơ chế về điều kiện hưởng lương hưu. Theo khoản 1 Điều 64 Luật BHXH 2024:
Người lao động đủ tuổi nghỉ hưu theo quy định, có thời gian đóng BHXH bắt buộc từ đủ 15 năm trở lên sẽ được hưởng lương hưu, thay vì 20 năm như trước đây.
- Độ tuổi nghỉ hưu đến năm 2025: 61 tuổi 3 tháng cho nam, 56 tuổi 8 tháng cho nữ (theo quy định tại Bộ luật Lao động 2019).
- Bước chuyển tiếp: Quy định này bắt đầu có hiệu lực từ tháng 7/2025.
Sự thay đổi này giúp người lao động linh hoạt hơn trong kế hoạch tài chính và an sinh, đặc biệt với những người phải nghỉ việc sớm hoặc có quá trình lao động gián đoạn.
Cách doanh nghiệp và người lao động nên chuẩn bị để thích ứng
Mỗi thay đổi về chính sách đều tạo ra các thách thức nhất định cho cả doanh nghiệp lẫn người lao động. Dưới đây là một số điểm mấu chốt các bên liên quan cần đặc biệt lưu ý:
Đối với chủ doanh nghiệp và bộ phận nhân sự
- Cập nhật quy trình tuyển dụng, hợp đồng lao động: Kiểm tra kỹ càng việc ký hợp đồng với lao động bán thời gian, không trọn thời gian, chủ hộ kinh doanh, người quản lý, dân quân... để đảm bảo mọi trường hợp quan trọng đều có lộ trình đóng BHXH bắt buộc theo luật mới.
- Đào tạo lại bộ phận nhân sự: Cần tăng cường cập nhật kiến thức, kỹ năng thực thi các thủ tục BHXH theo quy định mới từ 2025, tránh sai sót, rủi ro pháp lý.
- Dự trù chi phí an sinh: Các doanh nghiệp cần tính toán lại ngân sách dành cho quỹ BHXH, nhất là những DN có nhiều lao động linh hoạt, bán thời gian, chủ hộ kinh doanh tham gia hợp tác.
Đối với người lao động
- Chủ động kiểm tra thông tin: Xác định bản thân thuộc nhóm nào, hợp đồng lao động ra sao, có bị ảnh hưởng bởi quy định mới hay không.
- Hiểu về quyền lợi của mình: Việc tham gia BHXH khác với chỉ tuân thủ pháp luật, đó là đầu tư an sinh cho chính mình. Cần cân nhắc đóng đủ, hoặc truy đóng (nếu có thời gian bị gián đoạn đóng) để đảm bảo điều kiện hưởng lương hưu mới.
- Chuẩn bị tư duy tài chính dài hạn: Những điều chỉnh mới đồng nghĩa với việc lập kế hoạch tài chính chủ động cho tương lai, kể cả tự nghiên cứu quyền lợi về bảo hiểm xã hội tự nguyện nếu không thuộc đối tượng bắt buộc.
Góc nhìn chuyên gia và khuyến nghị
Là người thường xuyên quan sát và đồng hành tư vấn các doanh nghiệp vừa và nhỏ, tôi nhận thấy những trở ngại lớn nhất của việc thực thi Luật BHXH phần lớn không nằm ở bản chất pháp lý, mà ở:
- Thói quen hành chính “ngại thay đổi”, thích giữ an toàn với tình trạng hiện tại.
- Sự thiếu hiểu biết về quyền lợi lâu dài của chính mình đối với cả chủ doanh nghiệp lẫn người lao động.
- Sự rời rạc thông tin giữa các bên quản lý nhà nước – doanh nghiệp – người lao động.
Hệ thống BHXH chỉ thực sự tạo ra "sức bật" cho thị trường lao động khi các bên chủ động nhập cuộc sớm chứ không chỉ chạy theo khi đã có rủi ro, chế tài. Việc đảm bảo quyền lợi an sinh đồng hành cùng phát triển kinh tế - cả ở tầm cá nhân lẫn doanh nghiệp - là chìa khóa cho sự bền vững.
Dưới góc độ chiến lược, tôi cho rằng việc luật hóa trách nhiệm đóng BHXH của nhóm lao động mới sẽ góp phần tạo ra mặt bằng đời sống xã hội tốt hơn, vừa giúp ngăn ngừa hệ lụy già hóa sớm, vừa khuyến khích mọi người tham gia nền kinh tế một cách chính quy, minh bạch. Đây cũng là xu hướng chung mà nhiều quốc gia phát triển đang thực thi để rút ngắn khoảng cách phúc lợi xã hội.
Nhìn xa một chút: Tương lai an sinh và lựa chọn của mỗi người
Mỗi lần một chính sách thay đổi, chúng ta đều loay hoay với câu hỏi: Liệu mình có bị “thiệt”, hay nên hài lòng? Nhưng điều quan trọng hơn cả là chủ động nhận diện các cơ hội bên trong thay đổi ấy.
Nếu bạn sở hữu một doanh nghiệp nhỏ với các cộng sự trẻ trung, hoặc mới bắt đầu khởi nghiệp, hãy thử nhìn nhận việc đóng BHXH rộng rãi hơn không chỉ đơn thuần là nghĩa vụ pháp lý. Đó là một phần đầu tư tài chính dài hạn, là sự cam kết phát triển bền vững và minh bạch, là tín hiệu tốt của một doanh nghiệp văn minh trong mắt nhà đầu tư, khách hàng, và trong hành trình phát triển thương hiệu cá nhân của bạn.
Ở cấp cá nhân, hãy tự hỏi: “Mình có chắc chắn sẽ khỏe mạnh, giàu có mãi không?”, và nếu câu trả lời là không, BHXH trở thành lưới đệm an toàn đầu tiên mà nhiều khi chỉ khi mất đi, ta mới thực sự thấy tiếc.
Thay đổi chính sách là bất biến trước vận động của xã hội và kinh tế. Nhưng năng lực thích ứng – tư duy chủ động mở rộng kiến thức về BHXH, về tài chính cá nhân, về hệ thống an sinh mới là tài sản bền vững mà bạn nên rèn luyện từ hôm nay.
Cách chúng ta chuẩn bị cho tương lai không chỉ là việc chạy theo chính sách mới, mà còn là lựa chọn thông minh khi đối diện với mọi rủi ro bất định trong đời sống. Và ở thời điểm 7/2025 này, sự chủ động ấy là chìa khóa vàng cho mỗi cá nhân, nhà lãnh đạo, doanh nhân trên con đường phát triển bản thân và tổ chức.
#ChiếnLược #PhátTriểnBảnThân #KinhDoanhAnSinh
