Nhân Sự thời AI: Bí Quyết Sinh Tồn và Phát Triển trong Thời Đại Công Nghệ

Nhân sự thời AI: Bài toán sinh tồn, tái cấu trúc và những bài học không thể bỏ qua

Bạn đã từng thắc mắc vì sao các tập đoàn toàn cầu, ngay cả khi công bố lợi nhuận kỷ lục, vẫn bất ngờ thực hiện những đợt cắt giảm quy mô lớn? Hình ảnh các công ty công nghệ lừng danh đồng loạt sa thải hàng ngàn nhân viên, kể cả những người tài năng và thâm niên nhất, đã trở thành chủ đề nóng của các phòng họp và các buổi cà phê “hành lang” trong vài năm gần đây. Điều gì thực sự đang diễn ra trên thị trường lao động giữa thời đại bùng nổ của AI và chuyển đổi số? Phải chăng, khái niệm “an toàn nghề nghiệp” đã và đang thay đổi tận gốc rễ? Và người lao động lẫn doanh nghiệp nên ứng xử ra sao để không lạc lối trong cơn xoáy biến động này?

Làn sóng sa thải toàn cầu và thông điệp từ các tập đoàn công nghệ

Đầu năm 2024, giữa lúc báo cáo kết quả kinh doanh của Microsoft khiến phố Wall phấn khích với những con số tăng trưởng ấn tượng nhờ mảng điện toán đám mây và AI, công ty này lại gây sốc khi thông báo sẽ cắt giảm khoảng 3% lực lượng lao động toàn cầu—tức hơn 6.000 người. Đáng chú ý, danh sách này bao gồm cả những “ngôi sao sáng” trong đội ngũ, thậm chí có cả nữ Giám đốc AI giàu kinh nghiệm Gabriela de Queiroz.

Không riêng Microsoft, rất nhiều ông lớn khác như Google, Amazon, Meta hay cả các tập đoàn công nghệ của Nhật Bản, châu Âu, Hàn Quốc cũng chọn cách “right-sizing” (tái cấu trúc tinh gọn) nhằm thích ứng nhanh với làn sóng tự động hóa và chuyển đổi mô hình kinh doanh. Quan sát này được bà Thanh Nguyễn—Giám đốc điều hành kiêm Giám đốc truyền cảm hứng và hạnh phúc tại Anphabe, đối tác độc quyền LinkedIn tại Việt Nam—nhấn mạnh tại nhiều sự kiện về nhân sự gần đây.

“Hiệu quả và khả năng thích nghi sẽ dần thay thế cho sự thâm niên và lòng trung thành ở môi trường làm việc hiện đại. Người lao động không thể trông đợi vào ‘tấm bằng trung thành’ để đảm bảo vị trí; điều này đúng ở cả Việt Nam lẫn thế giới.” — Thanh Nguyễn, CEO Anphabe

Lý giải xu hướng: Lợi nhuận cao vẫn phải “thay máu” nhân sự?

Điều bất ngờ là, nền tảng của làn sóng sa thải hiện tại lại không đến từ khó khăn tài chính như các khủng hoảng trước đây. Hầu hết các doanh nghiệp đều báo lãi tốt, thậm chí lập kỷ lục doanh thu. Vậy vì sao vẫn cắt giảm nhân sự quy mô lớn?

• Lý do cốt lõi nằm ở nhu cầu chuyển đổi mô hình tổ chức: Các doanh nghiệp nhận thấy rằng, để chia lại “bàn cờ” trong kỷ nguyên AI, năng lực thích nghi, sáng tạo và tối ưu hóa cấu trúc tổ chức là yếu tố sống còn.
• Công nghệ và AI ngày càng thay thế vai trò truyền thống của tầng quản lý trung gian. Những vị trí chỉ phục vụ kiểm soát, điều phối, báo cáo hoặc lặp lại quy trình cũ trở nên dư thừa.
• Chi phí cho “bộ máy cồng kềnh” không còn hợp lý, khi so sánh với tốc độ, năng suất và hiệu quả mà các công cụ kỹ thuật số mới mang lại.

Thực tế này là lời cảnh tỉnh sâu sắc cho đội ngũ lao động tại Việt Nam, nơi nhiều người vẫn kỳ vọng rằng “cống hiến hết mình và ở lại đủ lâu rồi sẽ được tưởng thưởng”.

Quản lý trung cấp: Lớp người lao động dễ bị tổn thương nhất

Theo báo cáo thị trường lao động của Anphabe, lớp quản lý trung cấp—những người chủ yếu đảm nhiệm các vai trò truyền đạt, giám sát, báo cáo—là đối tượng bị ảnh hưởng mạnh nhất bởi đợt tái cấu trúc này. Lý do rất rõ ràng:

• Ai cũng có thể trở thành “trung gian truyền tin”, nhưng AI và các nền tảng dữ liệu bắt đầu làm tốt hơn hẳn trong việc tổng hợp, phân tích thông tin và đưa ra báo cáo tức thì.
• Các doanh nghiệp ngày càng cần những cấp quản lý có khả năng “lãnh đạo thực sự”: tạo động lực, giải quyết bất định, tối ưu hiệu suất và đưa ra quyết định chiến lược.
• Việc giữ chân một đội quản lý đông đảo, kiểm soát từng vi phân nhỏ, đã không còn phù hợp với mô hình kinh doanh hiện đại, linh hoạt, phản ứng nhanh với thay đổi.

Tại Việt Nam, xu hướng này đang diễn ra âm thầm nhưng rõ rệt trong các tập đoàn đa quốc gia, startup công nghệ và cả những doanh nghiệp truyền thống đang hiện đại hóa. Câu hỏi đặt ra: Những người lao động từng được xem là ‘ngôi sao nội bộ’ hay lãnh đạo cấp trung nay cần trang bị những gì để tồn tại và phát triển?

Năm bài học sinh tồn không thể bỏ qua trong kỷ nguyên AI

Từ kinh nghiệm hơn 15 năm tư vấn môi trường làm việc và phát triển nguồn nhân lực, bà Thanh Nguyễn đã đúc rút 5 bài học sinh tồn cốt lõi cho người đi làm trong thời đại AI – chuyển đổi số:

• Xem công việc như một “giao dịch giá trị” hơn là cam kết mở dài lâu: Hãy coi mỗi công việc là một thỏa thuận win-win, điều mà cả doanh nghiệp và cá nhân cùng phải “làm chủ — cống hiến — được ghi nhận”, thay vì trông chờ sự bảo đảm vô thời hạn giống thế hệ trước.
• Đầu tư vào kỹ năng khó thay thế: Đó là các kỹ năng tư duy hệ thống, năng lực lãnh đạo, dẫn dắt đội nhóm, giải quyết vấn đề đa chiều và ra quyết định trong bối cảnh bất định.
• Chủ động cập nhật công nghệ, hiểu và biết dùng AI: Đừng chỉ “làm tốt việc cũ” mà hãy sẵn sàng học hỏi công nghệ mới, từ AI, dữ liệu lớn, tự động hóa đến chuyển đổi số, để luôn là người chủ động thích nghi.
• Xây dựng thương hiệu cá nhân nội bộ — tạo giá trị nhìn thấy được: Hình ảnh, năng lực và sức ảnh hưởng của bạn tại nơi làm việc quan trọng hơn bao giờ hết. Đó là “lá chắn” trước các đợt sàng lọc bất ngờ.
• Mở rộng mạng lưới, sẵn sàng cho cơ hội mới: Không ngại làm quen, chia sẻ, tham gia cộng đồng chuyên môn, liên tục mở rộng network sẽ mang lại cho bạn nhiều phương án an toàn hơn bất cứ lời hứa nào về sự ổn định.

“Tư duy sinh tồn không phải là sống sót tạm bợ, mà chính là khả năng thích nghi và tự nâng cấp để luôn phù hợp, dù môi trường biến động đến đâu.” — Chia sẻ kinh nghiệm của tôi với các bạn trẻ tại các buổi mentoring nghề nghiệp

Dịch chuyển tư duy: Từ “an toàn nghề nghiệp” sang “khả năng thích nghi bền vững”

Tư duy tìm kiếm sự ổn định tuyệt đối đã tỏ ra kém hiệu quả trong thời điểm chuyển hóa sâu sắc về công nghệ và tổ chức. Làn sóng AI biến đổi sâu sắc bản chất của “an toàn nghề nghiệp”. Thay cho khái niệm “bám trụ càng lâu càng chắc”, giờ đây, mỗi cá nhân cần thay đổi góc nhìn sang “làm sao để luôn là người không thể thiếu vì luôn phù hợp”.

• Tính linh hoạt trở thành bản lĩnh cốt lõi. Khi doanh nghiệp thay đổi liên tục, chỉ có khả năng học hỏi nhanh, chủ động tự chuyển đổi mới là “bảo hiểm việc làm” thực chất.
• Chủ động phát triển bản thân, không đợi ai giao việc hay cầm tay chỉ việc, giúp bạn giữ luôn vị thế “người tạo giá trị”.
• Doanh nghiệp cũng cần dịch chuyển tư duy lãnh đạo: Không phải là kiếm người trung thành lâu năm, mà là xây dựng đội ngũ biết thích nghi, lan tỏa văn hóa học tập, chuyển đổi nhanh.

“Dịch chuyển tư duy này không chỉ là yêu cầu bắt buộc đối với cá nhân mà còn là trách nhiệm sống còn của doanh nghiệp nếu muốn duy trì năng lực cạnh tranh và xây dựng môi trường làm việc bền vững ở kỷ nguyên AI.” — Thanh Nguyễn, CEO Anphabe

Một số mô hình, công cụ cá nhân hóa để “kháng sốc” trước các biến động nghề nghiệp

1. Khung “Tái định vị nghề nghiệp cá nhân”

• Cập nhật kỹ năng: Đặt mục tiêu tự học mỗi quý (khóa online, workshop chuyên ngành…)
• Đánh giá lại vai trò: So sánh công việc hiện tại với các xu hướng ngành/lĩnh vực
• Tăng đầu tư cho công nghệ mới: Tìm hiểu & áp dụng AI vào nghề nghiệp cụ thể
• Tạo dấu ấn cá nhân: Viết blog/vietsub nội dung chuyên môn, mentoring đồng nghiệp mới…

2. Gợi ý nhỏ để doanh nghiệp không “tụt khỏi” cuộc đua nhân sự chất lượng

• Xây dựng văn hóa “thay đổi chủ động” ngay từ cấp lãnh đạo
• Tạo điều kiện cho học tập suốt đời, thử nghiệm liên tục
• Ưu tiên năng lực vượt trội và khả năng thích nghi hơn là “giữ ghế” cho bộ phận thâm niên/kém hiệu quả

Lời nhắn gửi những ai đang đi tìm sự an tâm trong kỷ nguyên AI

Khi nhịp phát triển công nghệ và kinh tế ngày càng khó lường, chính mỗi người lao động cần phải là kiến trúc sư cho sự nghiệp của chính mình, sẵn sàng dịch chuyển, học hỏi, tích lũy trải nghiệm mới và xây dựng sức bật cá nhân bền vững. Chọn “tư duy sinh tồn” ở đây không phải là bi quan hay hoang mang, mà là biết tìm ra đường đi, kể cả khi bản đồ nghề nghiệp liên tục được vẽ lại.

Cuối cùng, tôi cho rằng: Sự chủ động đổi mới tư duy và khả năng thích nghi không chỉ giúp chúng ta sống sót, mà còn giúp bứt phá và dẫn dắt trong một thế giới đầy biến động. Đừng chỉ nhằm sống sót qua những cơn sóng, hãy chuẩn bị để ngày càng tiến xa hơn trên mặt nước lớn của sự nghiệp.

#ChiếnLược #NhânSựAI #TưDuyPhátTriển