Đổi mới thể chế: Luồng sinh khí mới cho doanh nghiệp Việt Nam

Đổi mới thể chế – Cú hích “bản lề” dẫn lối doanh nghiệp Việt vươn xa?

Nếu bạn từng làm quản lý, khởi nghiệp, hay chỉ là một người theo dõi môi trường kinh doanh Việt Nam, hẳn đã không ít lần tự hỏi: “Bao giờ doanh nghiệp được giải phóng khỏi những ràng buộc, sợ hãi và thủ tục phiền hà để thực sự bứt phá?”. Đặc biệt, trong bức tranh kinh tế thế giới đầy biến động, sức ép bên ngoài liên tục, nội lực doanh nghiệp lắm khi mỏi mệt và hao mòn sức lực chỉ vì “bẫy thể chế” – các quy định luật pháp phức tạp, không nhất quán, hoặc chưa thực sự đi cùng với nhịp phát triển quốc gia.

Giữa những trăn trở đó, Nghị quyết 68 mới đây đã tạo nên một luồng sinh khí đáng kể khi không chỉ là “thay đổi trên giấy”, mà còn mang theo khát vọng đặt doanh nghiệp ở trung tâm tiến trình phát triển đất nước. Nhìn ở bình diện phát triển dài hạn, đây có thể là mẩu nối bản lề đưa tầm nhìn Việt Nam thịnh vượng tiến thêm một bước gần thực tế.

Bảo vệ doanh nghiệp – Đặt nền tảng cho sự an tâm sáng tạo

Có một nghịch lý âm thầm kéo dài trong cộng đồng doanh nhân: dù được đề cao là “đầu kéo phát triển”, ít ai thực sự được bảo vệ đủ mạnh mẽ. Không hiếm những câu chuyện lãnh đạo doanh nghiệp phải đứng trước rủi ro pháp lý chỉ vì… rủi ro kinh doanh thông thường, hoặc “đóng băng” mọi hoạt động khi gặp vướng mắc thủ tục – đó là một nỗi lo canh cánh suốt bao năm.

• Ưu tiên biện pháp dân sự, kinh tế thay vì hình sự hóa: Điểm mới nổi bật của Nghị quyết 68 là giảm đáng kể nguy cơ “hình sự hóa” quan hệ kinh tế – vấn nạn khiến bao chủ doanh nghiệp lo ngại, luôn phập phồng với cơ chế “chưa biết vi phạm ở đâu mà bị truy tố”.
• Không hồi tố bất lợi và phân biệt rõ trách nhiệm cá nhân – pháp nhân: Từ các vụ việc bị hồi tố, xử lý ngược theo luật mới – vốn làm nản lòng nhà đầu tư – Nghị quyết quyết tâm chấm dứt tình trạng “luật vừa ban đã sợ vừa làm”. Sự tách bạch giữa tài sản, nghĩa vụ của cá nhân/quản lý với pháp nhân trở thành rào chắn bảo vệ giới lãnh đạo doanh nghiệp trước những biến động cảm tính.

“Muốn có doanh nghiệp mạnh, đầu tiên phải bảo đảm an toàn pháp lý tối đa cho doanh nhân dám nghĩ, dám làm.” – Một nhận định tôi đồng tình khi đi sâu vào câu chuyện phát triển doanh nghiệp ở Việt Nam.

Chúng ta hẳn còn nhớ, chỉ riêng năm 2023, đã có hơn 120.000 doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường – nửa trong số đó vì bất ổn chính sách và rủi ro pháp lý. Giảm hình sự hóa, đưa quy trình pháp lý về đúng bản chất kinh tế là chìa khóa then chốt giúp lãnh đạo doanh nghiệp chuyển từ trạng thái “sống trong lo lắng” sang “tập trung chiến lược và bứt phá sáng tạo”.

Khơi thông nguồn lực – Đưa kinh tế tư nhân tiến lên bền vững

Nền kinh tế tư nhân Việt Nam vẫn trong hành trình lớn mạnh, nhưng không ít lần các doanh nhân, CEO chia sẻ với tôi áp lực “bơi trong mê cung” đất đai, vốn, pháp lý… Chìa khóa tăng trưởng từ nay KHÔNG chỉ còn là nỗ lực cá nhân từng doanh nghiệp, mà còn trông chờ vào sự chủ động tháo nút và hỗ trợ từ cơ chế mới.

• Tiếp cận đất đai, mặt bằng linh hoạt và minh bạch: Câu chuyện doanh nghiệp mất 18-24 tháng chỉ để “chạy giấy tờ” thuê đất sản xuất từng là chuyện “bình thường”. Nghị quyết 68 mạnh tay xóa bỏ các quy trình “xin-cho”, hướng đến đấu giá công khai, minh bạch và không phân biệt doanh nghiệp nội – ngoại. Điều này không chỉ tiết kiệm thời gian, mà còn đưa doanh nghiệp vào cuộc đua thực chất, thay vì “đua lách” thủ tục.
• Đa dạng dòng vốn – Nâng chất lượng nhân lực: Việt Nam vẫn còn “chật vật” với mô hình dựa vào vốn vay ngân hàng truyền thống. Cánh cửa trái phiếu doanh nghiệp, đầu tư mạo hiểm, thị trường chứng khoán phát triển nửa vời. Nghị quyết cam kết thúc đẩy chính sách làm “dôi dư” dòng tiền, giảm nhiệt chi phí vốn và song song nâng cấp nguồn nhân lực – mảng từng bị xem nhẹ ở nhiều doanh nghiệp tư nhân.
• Rút ngắn thời gian giải quyết tranh chấp: Theo báo cáo Doing Business (World Bank), Việt Nam thường mất 400-450 ngày để hoàn thành một vụ kiện hợp đồng. Doanh thu bị đóng băng, chi phí tranh tụng tăng vọt, khiến doanh nghiệp nhỏ có thể… “chết dí” trên đống hàng tồn. Cải tiến tòa án – trọng tài theo hướng minh bạch, nhanh gọn vừa là giải pháp giải phóng dòng vốn, vừa xây dựng lại niềm tin luật pháp cho doanh nhân.

“Cơ chế minh bạch – hiệu quả chính là nền tảng để kỳ lân doanh nghiệp Việt Nam ra đời, không chỉ dưới dạng khẩu hiệu.” – Một lời nhắn tôi rút ra từ câu chuyện tiếp xúc hàng trăm doanh nghiệp thực chiến.

Cắt giảm phiền hà – Đòn bẩy thực sự cho sức cạnh tranh

Nếu bạn từng phải làm thủ tục kiểm định, xin giấy phép, hay khai báo hàng chục loại giấy tờ “vô hình”, chắc hẳn hiểu cảm giác bị bào mòn dần ý chí phát triển. Mỗi rào cản, dù nhỏ, cũng tích tụ thành chi phí chìm khổng lồ, kéo dài thời gian tiếp cận thị trường, khiến nhiều lãnh đạo doanh nghiệp… nản lòng đổi mới.

• Đổi mới tư duy từ xây dựng đến thực thi pháp luật: Lần đầu tiên, tư duy “không quản được thì cấm” được thẳng tay loại bỏ. Không gian sáng tạo, thử nghiệm, đa dạng mô hình kinh doanh được giải phóng trọn vẹn cho mọi lĩnh vực pháp luật không cấm.
• Xóa rào cản thị trường – Rút ngắn 30% thời gian, chi phí thủ tục đến 2025: Các điều kiện mang tính hình thức, không thực chất sẽ bị rà soát loại bỏ hoàn toàn. Những “quy định cứng nhắc vô lý” như yêu cầu bắt buộc sơn xe vận tải đúng màu trong ngành thực phẩm (dù không tăng giá trị thật) sẽ rời khỏi hệ thống.

Theo khảo sát của VCCI, trung bình một doanh nghiệp nhỏ Việt Nam mất trên 400 giờ/năm cho thủ tục – tương đương 16,5 ngày làm việc liên tục chỉ để… “nộp giấy”. Nếu cải cách giúp giảm 30%, nền kinh tế tiết kiệm được hàng nghìn tỷ đồng, cả triệu ngày công lao động và “giải phóng” sức lực cho đổi mới thực thụ.

Ví dụ thực tế cho thấy hiệu quả:

• Một tập đoàn lớn ngành FMCG từng tiêu tốn hàng tỷ VND/năm chỉ để… sơn lại xe hợp đồng đúng quy chuẩn, nay đã có cơ hội tiết giảm và dùng ngân sách vào nâng cấp sản phẩm, công nghệ phục vụ khách hàng.
• Mô hình đăng ký hộ kinh doanh trực tuyến triển khai đầu 2024 tại một số địa phương đã giúp doanh nhân tiết kiệm thời gian từ 3 tuần còn… 30 phút.

Chúng ta thường nghĩ về đổi mới như điều gì đó xa xôi, nhưng thực chất, “cắt gốc” phiền hà, mở khóa thị trường lại chính là động lực sống còn cho sức cạnh tranh nội tại.

Đổi mới không chỉ là nội dung – mà còn là cách làm

Một thực tế thú vị: Nhiều thay đổi lớn nhất tại Việt Nam chưa bao giờ xuất phát từ “các nhóm chuyên gia trên giấy” mà đến từ nhu cầu và sức ép trực tiếp của cộng đồng doanh nghiệp. Đổi mới lần này có sự khác biệt rõ rệt từ:

• Lắng nghe và tham khảo trực tiếp cộng đồng doanh nghiệp: Chỉ trong 1 tháng lấy ý kiến, hàng trăm thư ngỏ, kiến nghị, đề xuất được gửi trực tiếp từ doanh nghiệp tới Quốc hội, Chính phủ. Các hiệp hội ngành nghề, nhóm doanh nghiệp SME đã mạnh dạn nêu bất cập, tranh luận, đối thoại sát sườn và đồng kiến giải pháp cụ thể.
• Áp lực cạnh tranh thực chất đi cùng cởi trói cơ chế: Giảm rào cản đồng nghĩa sân chơi sẽ công bằng, khốc liệt hơn. Doanh nghiệp nào chủ động nâng chuẩn vận hành, mạnh dạn đổi mới quản trị, nhanh nhạy nắm bắt xu hướng mới sẽ tiến xa; ai tiếp tục giữ thói quen cũ sẽ dễ “bị loại khỏi cuộc chơi”.

“Đừng để thể chế là lý do duy nhất kìm hãm bạn. Mỗi rào cản bị loại bỏ là một phép thử mới cho nội lực doanh nghiệp trưởng thành.” – Góc nhìn từ một doanh nhân dày dạn kinh nghiệm mà tôi từng trò chuyện.

Quyết tâm hành động: Cải cách là nước rút, không phải đường trường

Điều tôi luôn nhấn mạnh khi tư vấn cho doanh nghiệp: Không dựa vào “ý chí chính sách” suông, mà phải nhìn vào cách thức thực thi quyết liệt. Sau Nghị quyết 68:

• Quốc hội, Chính phủ chung tay hành động: Tổ công tác sửa đổi luật, nghị định đã họp liên tục ngày đêm, trực tiếp đẩy nhanh tiến độ. 30 luật trình sửa chỉ trong một tuần – con số chưa từng có tiền lệ.
• Đặt deadline nghiêm cho từng ngành, địa phương: Không sửa “câu giờ”, mỗi bộ ngành phải cam kết tiến độ cải cách ở từng nhóm việc cụ thể. Những gì khả thi, tạo giá trị sẽ được ban hành “chống trễ nải”.

“Càng chậm cải cách, càng lùi xa vị thế quốc gia. Đón sóng chuyển động thể chế hôm nay, doanh nghiệp mới không lãng phí thời cơ vàng.” – Thông điệp liên tục được các nhóm chuyên gia kinh tế trung lập nhấn mạnh gần đây.

Quan sát thị trường nửa đầu 2024, tôi thấy rõ sự lan tỏa: Nhiều địa phương chủ động ban hành quy trình một cửa, hỗ trợ đăng ký online, kết nối ngân hàng giải quyết vốn nhanh, hiệp hội doanh nghiệp khu vực đồng loạt tập huấn lãnh đạo trẻ về quản trị hiện đại – tín hiệu cho thấy cải cách đã chuyển hóa thành hành động thực chất thay vì tuyên ngôn.

Doanh nghiệp chủ động chuyển mình – Tư duy mới cho thời đại mới

Đổi mới thể chế không là “đũa thần” xoay chuyển tức khắc mọi khó khăn, nhưng là động lực kích hoạt chuyển hóa nội tại mạnh mẽ. Ở tầm nhìn cá nhân và kinh nghiệm thực chiến, tôi luôn tin rằng, doanh nghiệp chủ động sẽ là người tận dụng sớm nhất và hiệu quả nhất làn sóng thay đổi lớn này.

• Chủ động góp tiếng nói vào chính sách: Cộng đồng doanh nghiệp càng mạnh dạn đối thoại, càng dễ bảo vệ lợi ích chung và đặc thù ngành của mình. Mỗi ý kiến xác đáng đều “làm sạch” môi trường kinh doanh, hợp lực cùng các doanh nghiệp khác, từ đó thiết lập hệ sinh thái vững mạnh.
• Nâng chuẩn vận hành & đổi mới quản trị: Khi chi phí tuân thủ giảm, rào cản được hạ, doanh nghiệp cần tái cơ cấu từ bên trong: số hóa vận hành, triển khai các mô hình quản trị linh hoạt, nâng chất lượng nhân sự, tăng tốc cải tiến sản phẩm – dịch vụ để tạo dấu ấn trên thị trường khu vực.
• Chọn thay đổi – không chờ đợi hoàn cảnh: Thay vì phàn nàn thể chế, hãy dấn bước trở thành người tiên phong, kiến tạo giá trị mới từ vùng “trống trải” của chính sách vừa thay đổi. Đây cũng là cơ hội vàng để luyện rèn bản lĩnh lãnh đạo, phát triển tư duy chiến lược và truyền cảm hứng mạnh mẽ cho đội ngũ.

“Hãy biến mỗi thay đổi của thể chế thành cú hích cho sự phát triển doanh nghiệp và bản thân. Người thắng cuộc luôn là người vừa biết tận dụng chính sách mới, vừa dám đổi mới tư duy quản lý.”

Trong lịch sử kinh tế hiện đại, mọi quốc gia phát triển đều từng bước qua các đợt cải cách thể chế lớn. Việt Nam hôm nay cũng đang đứng giữa “ngã ba” quan trọng: hoặc táo bạo chọn đổi mới để bật lên, hoặc chần chừ và lỡ nhịp trước thời cơ vàng. Sự lựa chọn đó không chỉ nằm trong tay các nhà hoạch định, mà trước hết trong tư duy và thái độ của từng doanh nghiệp, từng lãnh đạo đang chèo lái con thuyền của mình.

Dù bạn đang khởi nghiệp hay điều hành tổ chức lớn, hãy coi chính sách mới chỉ là tiền đề. Điều quyết định thành công sẽ vẫn đến từ khả năng linh hoạt, sáng tạo – và kiên định phát triển bản thân cùng đội ngũ để sẵn sàng chinh phục mọi “chân trời” mở ra phía trước.

#ChiếnLược #TưDuyPhátTriển #CảiCáchThểChế