Chiến Lược: Bản Sắc Đặc Trưng và Lợi Thế Cạnh Tranh cho Mọi Cá Nhân Xuất Sắc

Chiến lược không còn là đặc quyền của lãnh đạo - đó là bản sắc của mọi cá nhân xuất sắc

Bạn đã bao giờ tự hỏi: "Thế nào là một người thực sự chiến lược trong công việc?" Có thể bạn vừa kết thúc một buổi review hiệu suất cá nhân, trong đó cấp trên khuyên bạn “Cần tư duy chiến lược hơn!”. Dường như hai chữ “chiến lược” vừa trừu tượng, vừa là kim chỉ nam dẫn lối phát triển bản thân, tổ chức và sự nghiệp hiện đại. Nhưng... chiến lược thực sự là gì? Làm thế nào để mỗi cá nhân có thể trở thành “người góp phần kiến tạo chiến lược” ngay trong công ty mình, chứ không chỉ là tư duy của bộ phận cấp cao?

Hiểu đúng về chiến lược: Từ lý thuyết tới thực tiễn

Nhiều người thường nghĩ chiến lược là một kế hoạch dài hạn, hay một bộ tài liệu “để đọc rồi quên”. Tôi từng như vậy, cho đến khi dấn thân sâu vào các dự án tăng trưởng buộc bản thân phải soi xét lại: chiến lược là cách tổ chức (hay cá nhân) tạo ra giá trị khác biệt, chứ không chỉ là danh sách đầu việc. Nhãn quan chiến lược bắt đầu từ việc trả lời các câu hỏi căn bản như:

• Chúng ta thật sự muốn đi tới đâu? (Vision và Mission)
• Cuộc chơi của chúng ta là gì và sân chơi nào phù hợp? (Where to play?)
• Làm thế nào để chiến thắng? (How to win?)
• Đâu là lợi thế cạnh tranh bền vững?
• Năng lực nào phải sở hữu, và cần thêm gì để thực thi?

“Chiến lược hiệu quả không phải là chọn tất cả, mà là dám lựa chọn – dám từ chối. Cái không làm quan trọng chẳng kém cái làm.”
—AG Lafley & Roger Martin, ‘Playing to Win’

Bộ khung chiến lược: Tư duy cấu trúc hóa mọi quyết định quan trọng

Một chiến lược đúng đắn cần được cấu trúc rõ ràng. Ở tầm doanh nghiệp, nhiều nhà lãnh đạo sử dụng mô hình 7-S (McKinsey) nổi tiếng:

• Chiến lược (Strategy): Định hướng dài hơi, lộ trình để vượt trội trên thị trường.
• Cấu trúc (Structure): Sơ đồ tổ chức, phối hợp giữa các phòng ban...
• Hệ thống (Systems): Quy trình, công nghệ, công cụ quản lý.
• Phong cách lãnh đạo (Style): Văn hóa quản lý, giao tiếp.
• Đội ngũ (Staff): Nguồn nhân lực, tuyển dụng, duy trì tài năng.
• Kỹ năng (Skills): Năng lực lõi, điểm mạnh – yếu.
• Giá trị chia sẻ (Shared values): Giá trị cốt lõi định hướng toàn bộ tổ chức.

Điều này không chỉ là lý thuyết quản trị. Từng bước đi – từ tăng trưởng doanh thu tới đổi mới quy trình hay tuyển chọn nhân sự – cần liên kết xuyên suốt với khung chiến lược này. Bản thân tôi, cả khi làm startup lẫn tư vấn DN FDI, đều thấy việc “xâu chuỗi” mọi nỗ lực về cùng một bản đồ chiến lược có sức mạnh tạo ra chuyển hóa toàn diện.

Chìa khóa vận hành chiến lược: Từ ý tưởng tới hành động thực tế

Tư duy thác đổ – Top-down và Bottom-up

Để thực thi chiến lược không rơi vào cảnh “ngủ đông”, chúng ta cần xây dựng cơ chế giao tiếp hai chiều Top-down (cấp trên dẫn dắt mục tiêu và định hướng) song hành với Bottom-up (nhân viên, các bộ phận gửi lên phản hồi, đề xuất, thực trạng). Ở các tổ chức hiện đại, cách tiếp cận này được mang tên Pyramid Principle – Khởi đầu từ kết luận/chỉ đạo lớn, tiếp cận các luận điểm then chốt, và dẫn chứng dữ liệu thực tế.

“Giao tiếp chiến lược hiệu quả là khi mọi thành viên đều hiểu rõ: giấc mơ chung là gì, mình thuộc mắt xích nào và phải đóng góp ra sao.”
—Kinh nghiệm tư vấn chiến lược doanh nghiệp, vanthang.io

Xây dựng bộ chỉ số KPIs, OKRs thực chiến

• Đừng bám vào chỉ số doanh thu/lợi nhuận đơn thuần!
• Bổ sung thêm các chỉ số khách hàng (NPS, độ hài lòng), vận hành (tốc độ cung ứng, chất lượng), tăng trưởng (R&D, đổi mới quy trình), và đặc biệt là văn hóa nội bộ (engagement, phát triển nhân sự).

Bạn sẽ nhận ra, mô hình Balanced Scorecard (BSC) của Kaplan & Norton giúp mọi tổ chức/cá nhân tránh lệch hướng, giữ cân bằng động trên bốn phương diện: Tài chính, Khách hàng, Quy trình nội bộ, và Học tập – Đổi mới.

Xác định lợi thế cạnh tranh: Làm khác biệt để chiến thắng

Ở mọi công ty dưới góc nhìn chiến lược, việc duy trì một lợi thế cạnh tranh bền vững (Sustainable Competitive Advantage) là đích đến. Lợi thế này được hình thành từ:

• Năng lực lõi (Core Competencies): Thế mạnh tổ chức mà đối thủ khó bắt chước.
• Giá trị khách hàng nhận được (Customer Value): Điều khiến họ lựa chọn bạn thay vì hàng loạt lựa chọn khác.
• Mô hình VRIO (Value – Rarity – Imitability – Organization): Là thứ ta cung cấp có giá trị, hiếm, khó sao chép và được tổ chức hóa tốt không?

“Mọi công ty đều cần trả lời: Điều gì khiến mình thực sự khác biệt so với phần còn lại của thị trường? Và vì sao điều đó không dễ dàng bị copy?”
—Jay Barney, VRIO Framework

Lựa chọn chiến lược phát triển: Đỏ – xanh, cốt lõi hay mở rộng?

Blue Ocean vs Red Ocean

• Red Ocean: Thị trường truyền thống, cạnh tranh khốc liệt, biên lợi nhuận ngày càng thấp. “Bơi cùng cá mập”.
• Blue Ocean: Tạo nên thị trường mới – bằng đổi mới sáng tạo, sản phẩm/dịch vụ chưa ai khai phá, ít cạnh tranh nhưng cũng nhiều rủi ro.

Lấy ví dụ điển hình của Apple: Không chỉ đơn giản “bán điện thoại thông minh”, họ tạo nên hệ sinh thái (ecosystem) tích hợp từ iPhone, iPad, Apple Watch, tới App Store, Apple Music, Health+, dịch vụ đám mây... Cách này giúp Apple "khóa chặt" khách hàng, định hình chuẩn mực sử dụng – không chỉ cạnh tranh về thiết bị, mà còn về trải nghiệm sống và làm việc toàn diện.

Mở rộng nhìn nhận: Tăng trưởng đa chiều

• Thâm nhập khách hàng hiện có (Penetration).
• Phát triển khách hàng mới.
• Mở rộng sản phẩm/dịch vụ mới.
• Liên minh, mua bán, sáp nhập.

Thực tế, các tổ chức cần nhìn vào bảy “biên độ tự do tăng trưởng” để xác định hướng đi chủ đạo. Điều quan trọng là đo lường được cả khả năng thực thi nội tại, độ sẵn sàng của thị trường, năng lực quản trị rủi ro và hậu thuẫn của các bên liên quan trước khi “nhắm mắt lao vào”.

Vận dụng chiến lược vào phát triển bản thân và con đường lãnh đạo

Cá nhân tôi luôn tin rằng, suy nghĩ chiến lược không phải dành riêng cho lãnh đạo doanh nghiệp. Trong bất kỳ tập thể, công việc hay lĩnh vực nào, những người tư duy chiến lược đều có ưu thế vượt trội. Đó là khả năng:

• Luôn nhìn nhận bức tranh lớn thay vì bị sa lầy trong công việc vụn vặt.
• Dự báo xu hướng, nhận diện gap giữa hiện tại và mục tiêu.
• Sắp xếp ưu tiên và phân bổ nguồn lực hiệu quả, dám đưa ra những “trade-off” mạnh mẽ.
• Biết đặt câu hỏi – và tự trả lời, cập nhật bản thân liên tục.
• Sẵn sàng thay đổi – liên tục “thách thức” tư duy cũ.

Kỹ năng xây dựng lộ trình cá nhân – cũng cần theo cấu trúc chiến lược: xác định sứ mệnh, mục tiêu dài hạn, xác lập chỉ số đo lường, chủ động cập nhật kiến thức và kỹ năng, ứng biến linh hoạt như cách doanh nghiệp điều chỉnh chiến lược trước thị trường.

“Bạn không nhất thiết phải có quyền lực để tạo ảnh hưởng chiến lược. Mỗi hành động của bạn, nếu đủ tư duy tổng thể, đều tác động lên thành công chung.”
—vanthang.io

Làm sao để trở thành người đóng góp chiến lược tại công ty?

• 1. Chủ động tìm hiểu và đặt vấn đề: Đặt câu hỏi về mục tiêu lớn của tổ chức, hành vi khách hàng, cách thức vận hành hiện tại so với những gì tốt nhất trên thị trường.
• 2. Đề xuất sáng kiến gắn liền với tổng thể: Ý tưởng dù nhỏ, nếu gắn kết mục tiêu lớn đều có giá trị chiến lược.
• 3. Chủ động hợp tác liên phòng ban (Cross-functional): Đừng ngại “bước chân ra khỏi silo nhiệm vụ” để nhìn toàn cục – đây là nền tảng thực thi mọi chiến lược thành công.
• 4. Xây dựng năng lực lõi cá nhân: Không ngừng học hỏi công nghệ mới, kỹ năng đa nhiệm, hiểu biết về quản trị – để luôn “sớm một nhịp” với sự đổi thay.
• 5. Gắn chặt nỗ lực cá nhân vào chỉ số doanh nghiệp: Định hình và đo lường những gì bạn làm ảnh hưởng cụ thể tới “bức tranh lớn”.

Chiến lược không chỉ là nhiệm vụ của ban lãnh đạo. Trở thành người góp phần xác lập, thực thi và nâng cấp chiến lược – đó là cách nhanh nhất để khẳng định bản sắc, mở rộng ảnh hưởng và phát triển cá nhân ở bất kỳ môi trường nào.

Những lưu ý cuối cùng dành cho nhà lãnh đạo hiện đại

• Chiến lược là hành trình liên tục. Mỗi năm, mỗi quý, mỗi dự án là một lần rà soát, cập nhật và điều chỉnh.
• Bản lĩnh lãnh đạo hiện nay không chỉ ở quyết định mạnh tay, mà quan trọng hơn, ở khả năng kết nối – truyền cảm hứng cho mọi nhân sự trở thành “chiến lược gia nhỏ”.
• Luôn nhớ, thành công lớn đều được bắt đầu từ tư duy tổng thể – chuyển hóa thành những hành động nhỏ, thực tế.

Cuối cùng, tôi vẫn không quên vai trò của việc liên tục cập nhật, học hỏi và đón đầu công nghệ. Việc kết hợp giữa tư duy chiến lược truyền thống với các công cụ số, dữ liệu lớn (Big Data), AI… sẽ giúp chúng ta mở rộng không gian cạnh tranh và tạo ra những bước nhảy vọt mới mẻ, khác biệt so với phần còn lại của thị trường.

Mỗi hành trình chiến lược – dù là doanh nghiệp lớn, startup hay chính con đường phát triển cá nhân, đều bắt đầu từ câu hỏi: Bạn muốn trở thành ai, và vì sao bạn tin mình xứng đáng đạt tới điều đó?

Chúc bạn đủ bản lĩnh để trở thành người kiến tạo cuộc chơi, không chỉ là người chơi trong cuộc!

#ChiếnLược #LãnhĐạo #PhátTriểnBảnThân